معاونت غذا و دارو

به گزارش روابط عمومی معاونت غذا و داروی اهواز، بسیاری از مادران نگران این هستند که آیا شیرشان برای تأمین نیازهای نوزاد کافی است یا نه. تولید شیر مادر تحت‌تأثیر عوامل مختلفی چون تغذیه، استرس، کم‌آبی و شرایط جسمانی قرار دارد. خبر خوش این است که با رعایت اصول ساده‌ای مانند داشتن رژیم غذایی مناسب، مدیریت استرس و شیردهی منظم و مکرر می‌توان این فرآیند را به‌طور مؤثری بهبود داد. استرس، اضطراب و خستگی می‌توانند بر سطح اکسی‌توسین تأثیر بگذارند و ترشح شیر را موقتاً کاهش دهند. همچنین مصرف داروهایی مانند ضد احتقان‌ها، استروژن‌ها یا برخی داروهای ضدافسردگی ممکن است مانع از تولید شیر شود. ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت، عفونت‌ها، تب، کم‌خونی یا سایر بیماری‌ها می‌تواند توانایی بدن برای تولید شیر را تحت‌تأثیر قرار دهد. سبک زندگی ناسالم و مصرف الکل، سیگار یا مواد‌ مخدر به طور مستقیم یا غیرمستقیم تولید شیر را کاهش می‌دهند. رژیم غذایی فاقد ویتامین‌هایی مانند D و B12 یا مواد معدنی چون آهن و منیزیم بر کیفیت و کمیت شیر اثر منفی می‌گذارد.  تغذیه نقش کلیدی در افزایش تولید شیر مادر دارد. در دوران شیردهی، شما به حدود ۳۳۰ تا ۴۰۰ کالری اضافی در روز نیاز دارید تا انرژی و مواد مغذی لازم برای تولید شیر را تأمین کنید. برای دریافت این کالری‌ها، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مغذی که شامل انواع سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، پروتئین‌ها و مقدار متعادلی چربی باشد، ضروری است. در ادامه فهرستی از بهترین غذاها و خوراکی‌های شیرافزا طبیعی آورده شده است. جو دوسر: جو دوسر سرشار از فیبر، آهن و انرژی است و به‌ طور طبیعی برای افزایش تولید شیر مادر توصیه می‌شود. رازیانه: دانه‌های رازیانه حاوی ترکیباتی هستند که سطح هورمون‌های شیردهی (مانند پرولاکتین) را افزایش می‌دهند. شنبلیله: یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان شیرافزا شنبلیله است که مصرف دمنوش یا افزودن آن به غذا می‌تواند برای افزایش شیر مؤثر باشد. دلستر و مالت جو: دلستر یا نوشیدنی‌های مالت بدون الکل (مانند ماءالشعیر بدون الکل) به دلیل دارا بودن بتاگلوکان می‌توانند به افزایش تولید شیر کمک کنند. توجه داشته باشید که این نوشیدنی باید کاملاً بدون الکل باشد، زیرا مصرف الکل تولید شیر را کاهش می‌دهد. آجیل و مغزها: بادام، گردو و فندق سرشار از چربی‌های سالم و پروتئین هستند که انرژی لازم برای شیردهی را تأمین می‌کنند. سبزیجات با برگ سبز: اسفناج، کلم‌پیچ و گشنیز حاوی کلسیم، آهن و ویتامین‌هایی هستند که به تولید شیر کمک می‌کنند. حبوبات: عدس، نخود و لوبیا منابع عالی پروتئین و آهن هستند و برای تقویت بدن و تولید شیر مفید هستند. میوه: میوه‌هایی مانند موز، پرتقال و خرما برای هیدراتاسیون و تقویت بدن عالی هستند. سیر و پیاز: سیر به‌عنوان یک محرک طبیعی تولید شیر شناخته می‌شود و طعم ملایمی به شیر می‌افزاید که ممکن است برای نوزاد جذاب و خوشایند باشد. آب و مایعات: نوشیدن آب و دمنوش‌های گیاهی برای تولید شیر مادر ضروری هستند.  اشکال مهم در تجویز عمومی برخی  داروها این است که اگر شیر مادر به دلیل مساله کم خونی یا همان ضعف به معنای عام کم شده باشد، افزایش شیر ناشی از تجویز این گونه مواد، به قیمت تحلیل بیشتر جسم مادر- و به ویژه بافت استخوانی وی- صورت می پذیرد. بنابراین این گونه تجویزها در مادری که مثلا دچار کم خونی یا کمبود کلسیم است می‌تواند منجر به تشدید مشکلاتی مانند ریزش مو، کم خونی، ضعف و خستگی، پوکی استخوان و ... شود. همچنین مواد با القای خونریزی قاعدگی یا تشدید آن می توانند بار بیشتری را بر مادر شیرده تحمیل کنند.بنابراین در تجویز  داروها و مواد افزاینده شیردهی باید به طور جداگانه به علت کمبود شیر در هر مادر توجه نمود و درمان را بر اساس آن استوار کرد. یکی از شناخته‌ شده‌ترین گیاهان شیرافزا است که به تعادل هورمون‌ها و افزایش تولید شیر مادر کمک می‌کند. می‌توانید به صورت دمنوش، گیاه آن را استفاده کنید. رازیانه گیاهی معطر و پرخاصیت است که به دلیل داشتن ترکیبات استروژن‌ مانند، به تحریک تولید شیر در مادران شیرده کمک می‌کند.اگر به گیاهان خانواده جعفری مانند هویج، کرفس و جعفری حساسیت دارید، ممکن است به رازیانه نیز حساسیت داشته باشید. مصرف بیش از حد رازیانه می‌تواند منجر به عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ و اسهال شود.شنبلیله منبع غنی از آهن و ویتامین B است. به افزایش سطح پرولاکتین، هورمون تولید شیر، کمک می‌کند. شنبلیله گیاهی معطر و دارویی است و اگر دیابت دارید، مصرف آن ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشد.بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید. افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی یا کبدی باید از مصرف شنبلیله خودداری کنند. مصرف بیش از حد شنبلیله ممکن است باعث عوارض جانبی مانند ناراحتی معده، اسهال و سردرد شود.برگ تمشک قرمزیکی از دمنوش‌های گیاهی محبوب برای افزایش شیر مادر است. این گیاه به طور سنتی برای این منظور استفاده می‎شود که  تحقیقات علمی نیز تا حدی اثربخشی آن را تأیید می‌کنند.دلایل کمک این دمنوش برای افزایش شیر مادر شامل مواردی مانند افزایش پرولاکتین، تقویت عضلات رحم، بهبود گردش خون و کاهش اضطراب برای مادر خواهد بود. همچنین برگ تمشک قرمز منبع خوبی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها است.گزنه گیاهی دارویی است که قرن‌ها به عنوان منبع مواد مغذی و برای مصارف مختلف درمانی استفاده می‌شود. یکی از کاربردهای سنتی آن، افزایش شیر مادر است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که گزنه می‌تواند سطح پرولاکتین، هورمون مسئول تولید شیر مادر را افزایش دهد وبه تحریک غدد لنفاوی کمک کند و به عنوان ملین، به رفع یبوست و بهبود جریان شیر کمک می‌کند. گزنه سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند آهن، کلسیم و منیزیم است که برای سلامت مادر و نوزاد ضروری هستند.مورینگا نیز گیاهی است که در طب سنتی به عنوان داروی شیرافزا استفاده می‌شود. ادعاهایی در مورد این گیاه وجود دارد که می‎گوید دمنوش مناسب برای افزایش شیر مادر است‌.برخی تحقیقات نشان داده است که مورینگا می‌تواند سطح پرولاکتین را در خون افزایش دهد. همچنین منبع غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند آهن، کلسیم و ویتامین B است. این مواد مغذی برای تولید شیر مادر ضروری هستند. خاصیت ضد التهابی دارد و به افزایش سطح انرژی مادر نیز کمک می‎کند.کاهو ، مویز صبحگاهی‌، خرما، سیب، انگور و گلابی برای زیاد شدن شیر مادر مفید است. مصرف ریحان و پونه همراه غذا فراموش نشود.ــ روی غذا زیره ریخته شود. همراه غذا در صورت امکان کاهو مصرف شود.روزی 3 لیوان چای رازیانه همراه با عسل خورده شود. شیره خرما، انجیر و انگور مصرف شود. مصرف خربزه هم خیلی برای افزایش شیر مفید است.سوپ همراه با زردک (هویج ایرانی) پخته و مصرف شود.همچنین زیره سبز و تخم جعفری و برگ آن وسبزی یا عرق کاسنی و نیز انواع ترب شلغم و بذر شلغم وتره و بذر تره و پیازچه و بذر آن و کاهو سکنجبین و  زردک یا هویج و بذر هویج و سبزی‏های کوهی و بذر شوید و گشنیز ،نیزجو، گندم، کلم و برگ کلم، گوشت تازه بزغاله، مغز گوسفند، پستان گوسفند و گوشت گوساله جزء خوراکیهای شیرافزا هستند.همچنین می‌توان از غذاهای شیر‌افزایی مانند باقالی‌پلو با آب گوشت‌، خورش بِه، خورش سیب، خورش فسنجان، خورش کدو، خورش کرفس، کلم‌پلو، عدس‌پلو و آبگوشت نخود و لوبیا با لیموعمانی استفاده کرد.

به قلم دکتر حسین کاملی کارشناس اداره فراورده های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت غذا و داروی اهواز